اجبار جمع می تواند قدرت درک و تشخیص ما را تحت تاثیر قرار دهد و باعث شود نادرستها را ، درست بپنداریم


"سولومون-اش" ( Solomon- Ash) یکی از معروفترین آزمایشهای تحقیقاتی روانشناسی است: در دهه ۵۰ میلادی ، اش، روانشناس اجتماعی، آزمایشی به این ترتیب انجام داد که در آن به شرکت کنندگان دو کارت نشان داده میشد، روی کارت اول یک خط عمودی کشیده شده بود و روی کارت دوم سه خط عمودی ، که یکی از این سه خط درست به طول خط عمودی کارت اول بود، اما کدام یک از این سه خط؟ بیشتر افراد مورد آزمایش، بعد از اینکه نفر اول جواب غلط به این سوال می داد، به این سوال پاسخ اشتباه می دادند. چیزی که افراد مورد آزمایش نمی دانستند، این بود که افراد قبلی، به طور عمدی از طرف دستیاران مدیر آزمایش جواب اشتباه می دادند، و به این ترتیب توانستند حدود سه چهارم افراد مورد آزمایش را به سوی پاسخ اشتباه سوق دهند. آنچه سولومون نتوانست توضیح دهد این بود که آیا شرکت کنندگان با وجود دانستن پاسخ صحیح، تحت تاثیر فشار جمع، پاسخ اشتباه ارائه دادند، یا آیا این اجبار جمعی، باعث شد که آنها واقعا خط اشتباه را جواب درست بدانند.

این سوال، گرگوری برنز (Gregory Berns ) ، روانشناس و عصب شناس دانشگاه آتلانتا را بر انگیخت که این آزمایش را تکرار کند، با یک تفاوت اصلی: استفاده از دستگاه fMRT ، که به وسیله آن می توان از لایه های مختلف مغز در حین کار عکسبرداری کرد و فعالیت آنها را تحت نظر قرار داد. اینبار نیز بیشتر شرکت کنندگان پاسخی مشابه پاسخ اشتباه نفرات قبل از خود را دادند، و برنز توانست حین آزمایش مشاهده کند که در مغز این افراد قسمتی که مسئول درک از اطراف است، فعالتر می شود، یعنی: اطلاعاتی که ما از دیگران دریافت می کنیم می توانند قدرت حس و دریافت ما را تغییر دهند؛در نتیجه آنچه که می بینیم باور نمی کنیم، بلکه آنچه که به ما باور داده می شود می بینیم.
اما تصویر مغزی کسانی که در این آزمایش با وجود جواب اشتباه گروه، پاسخ خود را حفظ کردند، نشان می داد که در آنان قسمتهایی از مغز که مسئول اداره احساسات هستند در حین آزمایش فعالتر است. پس حفظ کردن نظر فردی در برابر جمع، با خرج احساسات شدیدی همراه است. ( The New York Times/ Süddeutsche Zeitung, 11.7.2005)

برای برنز نتیجه این آزمایش از دیدگاه اجتماعی بسیار مهم است: وقتی حفظ نظر شخصی در برابر جمع با این سختی و گاهی ناراحتی همراه است، خطر اینکه انسانها نظر خود را با نظر اکثریت تطبیق دهند بالا است، و اگر نظر جمع این توانایی را دارد که قدرت درک و حس ما را تحت تاثیر قرار دهد ، این امکان وجود دارد که دیگر قادر نباشیم درست را از نادرست تشخیص دهیم. در عرصه سیاسی، این مساله می تواند بسیار خطرناک باشد. از نظر برنز تنها راه رهایی از این مشکل این است که ما به این قابلیت تاثیر پذیری خود از محیط واقف باشیم و در زمان مناسب در برابر اجبار جمعی مقاومت کنیم، با وجود همه ناگواری آن.

برگرفته از مجله "روانشناسی امروز" (Psychologie Heute)، اکتبر ۲۰۰۵