با ديدن يک زن زيبا، بوی خطر به مشام مرد ميرسد!
مصاحبه ای با اوته گولا۱ درباره زیبایي و نمایش آن در نقاشی
مجله روانشناسی امروز۲: خانم گولا، شما به طور فشرده به موضوع زیبایی در نقاشی و عکاسی می پردازید. آیا تصور انسان از زیبایی در مدت چند قرن گذشته تغییر کرده است؟
اوته گولا: می شود گفت که در مدت قرون گذشته تصویر زن باریک اندام و جوان به طور سمبلیک-به این معنی که بارور بودن یعنی زیبا بودن-در اولویت قرار داشته است. در دوران کمبودهای طبیعی، زمانی که تغذیه و سلامتی مردم به دلایل مختلف مثل جنگ در وضعیت بدی بوده است، اندام چاق تر زنانه در نقاشی به عنوان نشانه تغذیه خوب و بر خورداری از رفاه مادی ترجیح داده شده است.زنان نقاشی شده در آن زمان بدن خود را برهنه برای نقاشی مدل قرار میدادند، انگار که بخواهند بگویند: "به اندام من نگاه کنید، به پوست صاف و زیبای من.من آبله ندارم، من سیفیلیس ندارم".یا مثلا در دهه ۵۰ میلادی که برای بسیاری از مردم سالهای فقر محسوب می شد، باز زنان چاق تری مثل مرلین مونرو (با سایز لباس ۴۴) به عنوان زن زیبا شناخته می شدند، که با اندام پر تر خود سمبل زن سالم، بارور، وپر احساس بودند.
ر.ا. : برگرديم به نقاشی. در نقاشی تقريبا تنها نگاه مردانه است که زيبايی را به تصوير ميکشد.
گولا: درست است. در گذشته زنان بسيار به ندرت نقاشی ميکردند، و در آغازعکاسی هم زن عکاس وجود نداشت، اين چيزيست که امروز عوض شده است.
ر.ا. : اين نگاه مردانه چه خصوصياتی دارد؟
گولا: اين نگاه به سه قسمت طبقه بندی ميشود: نگاه "گناه آلود" که زن را به صورت همبازی در عشق به تصوير ميکشد.در مقابل آن نگاه " تقدس گرايانه" وجود دارد که زن را مادر مقدس و زن بخشنده و فداکار مي بيند که زيبايی او از درونش سرچشمه ميگيرد. از زمان قرون وسطي، تقريبا هيچ نقاشی از زنان وجود ندارد که دنيای زندگی روزمره آنها را نشان بدهد.در نقاشی نيز، همانطور که در زندگی آن زمان، زن تا قرن ۱۷ ميلادی نقش بسيار کوچکی در اجتماع و به عنوان پارتنر داشته است. رمبراند از اين جهت در زمينه نقاشی يک استثناء بود.از او عکسهايی هر چند کم وجود دارد که در آنها همسر خود را نقاشی کرده است.تنها بعد از به وجود آمدن ايده آل های مردمی بود که نگاه سوم به زن شکل گرفت که او را در زندگی روزمره نشان میداد.
ر.ا. : چرا نگاه مردانه اینقدر یک جانبه است؟
گولا: زیبایی خطر آفرین است.با دیدن یک زن زیبا مرد احساس خطر میکند، خطر اینکه مرزهای خود و در نتیجه ثبات اخلاقی خود را از دست بدهد. به همین دلیل است که خواسته مرد به تصاحب یک زن زیبا خیلی از اوقات با خواستن تحقیر و پایین آوردن او همراه است. زیبایی یک زن، نیروی اروتیک قویی که از آن صادر میشود، برای مرد تهدید آمیز است، چرا که میترسد خود را در برابر او گم کند، یا اتفاقی برایش بیافتد که قابل کنترل نباشد. در گذشته ، زمانی که مردم بسیار مذهبی بودند، به خصوص در قرون وسطی این ترس از گناه بود که مردان را به خود مشغول میکرد (خودم: این توصیف برای جوامع مذهبی امروز هم صادق است) چرا که رابطه جنسی تنها برای رسیدن به هدف مقدس بچه دار شدن تلقی میشد، و نه برای لذت بردن، لذت جنسی ناپاک به حساب می آمد.
ر.ا. : نگاه ترس آلود مرد به زن در نقاشی چطور به نمایش در می آید؟
گولا: به شکل تصویر زن و مرگ، زن و شیطان. به خصوص از زمان قرون وسطی نقاشیهای زیادی از هنرمندان ناشناس به دست ما رسیده که در آنها زنان نیمی به شکل زن زیبا و نیمی به شکل اسکلت کشیده شده اند، یا عکسهایی که در آنها مرگ زن را در آغوش میکشد.
ر.ا. : یک چنین نگاه خشنی از مردان ترسان دوران گذشته به زن، امروز نباید برای ما مهم باشد.
گولا: اینطور نیست. این نوع نگاه مرد به زن، سنت وار از گذشته تا امروز در ما تاثیر گذاشته است.قدرت جذابیت و اروتیک زن زیبا و خطری که مرد در آن حس میکند، امروز از هر زمانی زنده تر است، چرا که زنان زیبایی و جاذبه اروتیک خود را با اعتماد به نفس بیشتری نشان میدهند.
ا.ر. : امروز مرد چه خطری را در آن میبیند؟
گولا: عشق و سکسوالیته امروز از آزادیهایی برخوردار است که در گذشته وجود نداشت، و آن ایجاد رابطه ای است که در آن زن و مرد با ‌حقوق مساوی در برابر هم قرار میگیرند.رابطه ای که در آن باید به نیرو و قدرت دیگری احترام گذاشته شود. این برای بسیاری از مردان هنوز تهدید آمیز است، چرا که میترسند برتری دیرینه خود را به زن از دست بدهند.
ا.ر. : تجربه فردی زیبایی امروز چگونه است؟ آیا هنوز میتوان گفت که زیبایی بستگی به دید هر فرد دارد، یا این تاثیر تبلیغات و فرم فرهنگی است که تعیین میکند زن زیبا چگونه باید باشد؟
گولا: فشار رسانه ها بر زنان مسلما بسیار زیاد است. اگر در گذشته زیبایی نشانه جوانی، سلامتی، باروری یا وجود خالص و مافوق طبیعی زن بود، امروز دیگر اینطور نیست. ایده آل زیبایی امروز برای زن، نشانه رقابت بین زنان بر سر مردان، نشان قدرت جلو رفتن به خصوص در شغل، و بیش از گذشته نشانه رفاه اجتماعی است.زیبایی تبدیل به یک کار مشکل شده است. ولی امروز مردان نیز از این موضوع مستثنی نیستند.
ر.ا. : يعنی مردان هم هر روز بيشتر تحت فشار ايده آل های زيبايی ارائه شده از طرف رسانه ها قرار ميگيرند؟
گولا: بله.در حاليکه تا چند سال قبل به ندرت مردان دچار اختلالات تغذيه ای بودند،امروز بر تعدادشان مرتب افزوده ميشود. اين خود نشان ميدهد، که مردان نيز تحت این فشار قرار ميگيرند که برای زيبايی خود تلاش کنند.
ر.ا. : به نظر شما آيا اين فشار در آينده بيشتر خواهد شد؟
گولا: اگر مساله مربوط به زيبايی به عنوان نشانه کاری بودن، نشانه رقابت بين زنان بر سر مردان است، يا به عنوان اسلحه ای در شغل، حتما اين فشار در آينده بر زنان و مردان بيشتر خواهد شد. اين در مورد نسل مسن تر نيز صادق است. اختلاف بين ايده آل زيبايی و واقعيت، باز هم بزرگتر از امروز خواهد شد، و شايد در اين مساله شانسی وجود داشته باشد. وقتی زمانی فرا رسد، که اين اختلاف به حدی رسيده باشد که قابليت واقعی شدن چنان ايده آل هايی به صفر برسد، آنوقت دوباره زيبايی فردی مورد توجه قرار ميگيرد.
ر.ا. : پس ديد شما نسبت به آينده مثبت است؟
گولا: نه الزاما. در حال حاضر تنها ميتوانيم آرزو کنيم که زنان امروز با اعتماد به نفس بيشتری به بدن زنانه خود نگاه کنند و پستی و بلنديهايش را به رسميت بشناسند (از آنجا که اين زنان هستند که باردار ميشوند و فرزند به دنيا ميآورند) و برای نسل مسن تر آرزو کنيم که با چين و چروکهای گذر زندگی ، در صورت و بدن خود آشتی کنند.
مصاحبه هلگا لوند۳ با دکتر اوته گولا، پزشک متخصص تغذيه در برلين
چاپ: مجله روانشناسی امروز،آوریل ۲۰۰۱

۱-Ute Gola
۲-Psychologie Heute, April 2001
۳-Helga Levend